بسیاری از دنیا دوستان خوشبختی را تنها در کامیابی از لذات دنیا می دانند و از آخرت خویش غافلند. در صورتی که از نظر عاقلان و خردورزان انجام دادن اعمال شایسته و نیکو سبب آبادانی آخرت انسان ها می شود؛ زیرا آنچه پایدار است و همیشگی، سزاوار برنامه ریزی و توجه است و اعمال نیک و تمام صفات نیکو سبب سعادت این دنیا و جهان آخرت شود. مولای متقیان و وارستگان، حضرت علی علیه السلام می فرمایند: به راستی که پس از مرگ جز عمل شایسته ای که از پیش فرستاد. ای تو را بی نیاز نسازد پس هر چه می توانی از عمل شایسته توشه برگیر.
انسان های مومن و اندیشمند، همواره راه درست زندگی را در پیش می گیرند و با یاد آخرت و رضای خدا برای سعادت جاودانه تلاش می کنند. تلاش برای آخرت خشنودی معبود را به دنبال دارد و بنده ای که خدا از او راضی باشد، در هر دو جهان سعادتمند خواهد بود و پشتوانه محکمی خواهد داشت. آنچه مهم است این است که آخرت سرای ماندنی و جاودانه است. بنابراین مشغول شدن به امور اخروی موجب ایمنی از عذاب دوزخ است. در این دنیا کسی برگ برنده را در دست دارد که آخرت را بر دنیا ترجیح دهد و دنیا را وسیله ای برای سعادت و آبادانی آخرت قرار دهد. حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام می فرمایند: به راستی که اگر برای آخرت بکوشی، تیرت به هدف اصابت کرده است [و در کار خود توفیق یافته ای].
در تعالیم اسلامی توجه بیش از حد به امور دنیا و حب آن سرچشمه همه خطاها و معاصی معرفی شده است. اشتغال به دنیا نتیجه فراموشی و غافل شدن از یاد خداوند است. این حالت موجب حرمان از پاداش نیک ابدی می شود و در روز محشر انسان به روشنی در می یابد که چه موهبت عظیمی را با چه سرگرمی پست و ناچیزی سودا کرده است. قرآن کسانی را که از خدا روگردان شده و از معنویات بی بهره مانده اند، فریب خورده دنیا معرفی می کند و از آن ها به عنوان کسانی نام می برد که بر سرِ دو راهیِ دنیا و آخرت، دنیا را برگزیده و از خدا غفلت کرده اند. حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام می فرمایند: به راستی که اگر برای دنیا بکوشی، در سوداگری خودزیان کرده ای.
خداوند همواره بندگانش را از دلبستگی به دنیا نهی کرده است؛ چرا که شیفتگی نسبت به دنیا، آفت جان انسان هاست و طمع و حرص را در انسان به وجود می آورد و انسان را از یاد خدا و آخرت غافل می سازد. این بسیار خردمندانه است که انسان برای ساختن آخرت و عاقبتی نیکو و پر سعادت، فریب نقش و نگار این دنیا را نخورد تا در آن دنیا در نزد خداوند رو سیاه نباشد.
به قول شاعر بزرگ، حافظ شیرازی:
| نظر آنان که نکردند بر این مستی خاک | الحاق انصاف توان داد که صاحب نظرند |
مولای ما، امیرالمؤمنین، حضرت علی علیه السلام می فرمایند: به هنگام دیدار با خدای سبحان، کاری زیانبارتر از دوستی دنیا وجود ندارد.
انسانی که به حقیقت مرگ و حیات اخروی اذعان دارد، همواره درجهت اندوختن توشه راه تلاش می کند. عاقلانه تر این است که انسان مواهب جاوید و نعمات ابدی را به بهای کامروایی های آمیخته به رنج این دنیا نفروشد و به این سودای زیان بار تن در ندهد. به تعبیر امام علی علیه السلام بعضی از فضایل والا هستند که بهترین توشه برای سعادت آخرت انسانند. حضرت می فرمایند: به راستی که برای آخرت عملی که پر سودتر از صبر و خوشنودی و بیم و امید باشد، بر نخواهی داشت.
شایسته است که مسلمان کلیه اعمالی را که انجام دادن آن ها موجب خشنودی حق است به جا آورد و از انجام دادن کلیّه اعمالی که موجب ناخشنودی اوست، پرهیز کند. به جا آوردن اعمال شایسته و ادای واجبات دین و پرهیز از محرّمات توشه سرای آخرت است و سبب نجات و رستگاری انسان می شود. حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام ، عبد صالح و نیکوکار خدا، سعادت بشر را در گرو کارهایش می داند و می فرمایند: به راستی که شما پاداش کارهای خود را دریافت می کنید و در گروِ کردار خویشتن اید.
معاد واقعیّت زندگی انسان است و همه انسان ها در روز رستاخیز از کوچک و بزرگ، پیر و جوان، و زن و مرد در پیشگاه خداوند سبحان حاضر می شوند. در آن روز به حساب اعمال انسان ها از کوچک و بزرگ، رسیدگی می شود. پس چه بهتر که انسان بیندیشد که چه باید بکند تا عملی از او سر نزند که سبب عذاب و رسوایی روز حساب شود. انسانی که خواهان عاقبت ـ خیر می باشد، فریب زر و زیور این دنیا را نمی خورد و همواره به یاد آخرت و اعمال خویش است تا در روز قیامت و در محضر خداوند شرمنده نشود. امیرمؤمنان علیه السلام بندگان خدا را هشدار می دهند و می فرمایند: به راستی که شما به سوی آخرت خواهید رفت و در پیشگاه خداوند حاضر خواهید شد.
پیشوایان اسلام همواره در صدد بودند که حقیقت مرگ را برای انسان ها روشن کنند. اصولاً یاد مرگ انسان را از خواب غفلت و بی خبری بیدار می کند و غفلت از مرگ، غفلت از خدا و آخرت و دل بستن به دنیای فانی است. حضرت امام علی علیه السلام با تعبیری زیبا انسان را چون نشانه ای می دانند که هدف تیر مرگ قرار می گیرد و می فرمایند: به راستی که شما درو کرده اجل و اماج تیرهای مرگ اید.
دنیاپرستان همواره در حال اندوختن مال و ثروتند و راحتی و سلامت دنیا و سعادت آخرت خویش را به خطر می اندازند. ثمره و بهره مال اندوخته هنگامی نمایان می شود که برای قضای حوائج خود و مومنان و به دست آوردن توشه آخرت، مصرف شود. مال دنیا اگر خرج نشود، سبب سختی و محنت در این دنیا و عذاب آخرت می شود. حضرت علی علیه السلام می فرمایند: به راستی که شما به خرج کردن، آنچه به دست آورده اید نیازمندترید تا به فراهم کردن آنچه گِرد آورده اید.
گروهی از مردم زبان گویا و بیان گیرا را سبب سعادت و کامیابی می دانند، درحالی که پاکسازی اعمال و رفتار بسیار مهم تر از زیبا و شیوا سازی گفتار است. کسی که اعمال خویش را از هرگونه ریا و تزویر و گناه پاک سازد و اعمال شایسته خویش را در طبق اخلاص بنهد، در درگاه ربوبیّت آبرومند و مقرّب است. حضرت امام علی علیه السلام می فرمایند: به راستی که شما به پیرایش و تصحیح رفتار نیازمندترید تا به آراستن و تصحیح گفتار.
گروهی آن قدر مشغول امور روزمره زندگی می شوند که اهداف مهم و اصلی زندگی را فراموش می کنند و توجهِ شان تنها به مادیات و مشکلات دنیوی منحصر می شود. گاهی انسان فراموش می کند که هدفش این زندگی چند روزه نیست، بلکه اندوختن توشه و سرمایه ای برای زندگی جاودانه بعد از مرگ است. در این مسیر پر خطر باید با سلاح ایمان و اعتقاد کفه اعمال شایسته را بالا برد و به جلوه های فریبنده دنیا نپرداخت؛ زیرا آنچه در آن دنیا مورد پسند درگاه الهی است، اعمال شایسته و عبادات و طاعات خالصانه است. مولای متقیّان و پیشوای شیعیان جهان، حضرت علی علیه السلام ، می فرمایند: به راستی که شما به کسب اعمال شایسته نیازمندترید تا به کسب مال.
انسان خداشناس، که به مبدأ و معاد اعتقاد دارد، دنیا را مزرعه ای می داند که در جهان دیگر، فصل برداشت محصول آن فرا می رسد. بدیهی است اگر انسان تنها مشغول امور مادی باشد و از معنویات بهره ای نَبَرد، در فردای قیامت که محضر رب العالمین است، از رحمت او محروم خواهد ماند. پیشوا و مقتدای شیعیان جهان، حضرت علی علیه السلام طی اندرزی گران بها می فرمایند: به راستی که شما به کوشیدن برای آخرت، از همه آن چه در دنیا همراه شما است نیازمندترید.
هر انسان عاقل و با ایمان اگر به آینده و سرنوشت خود در جهان ابدی توجّه داشته باشد و اشتغال به لذّات زودگذر دنیوی او را از این واقعیت بزرگ غافل نسازد، خوشی های فانی این جهان را به بهای عذاب طاقت فرسای ابدی نمی خرد و زندگی خود را در دنیا طوری تنظیم می کند که در پیشگاه ربوبیّت توشه ای شایسته و درخور عرضه کند. هر چه ایمان و اعتقاد انسان و ترس از خدا در دلش بیشتر باشد، تقوای دینی و پرهیز از گناهان را بیشتر پیشه راهش می کند و دنیا را فرصتی برای آباد کردن فردای قیامت می سازد. حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام می فرمایند: به راستی که شما به توشه تقوا، نیازمندترید تا به توشه های دنیوی.
مؤمن همواره تلاش می کند که در بازار پرزرق و برق دنیا به تزویرها و فریب های آن دل نبندد و شادی های فریبنده دنیا را به رستگاری اخروی نخرد؛ چرا که آن سرای جاویدان خانه همیشگی و ابدی انسان است. آنچه در این دنیا انسان را از یاد خدا و آخرتش غافل سازد، باعث ویرانی خانه آخرت می شود پس حکم عقل این است که انسان تمام تلاش و توجه خود را برای آبادانی جهانی که جاویدان و همیشگی است، صرف کند. پیشوا و مقتدای مسلمانان جهان، حضرت علی علیه السلام ، همواره انسان ها را از توجه به آنچه غیر خداست و باعث تباهی و خسران اخروی می گردد نهی می کردند و می فرمودند:
به راستی که شما به آباد کردن سرای جاوید و پایدار، از آباد کردن سرای ناپایدار دنیا نیازمندترید.
بسیاری از مردم زندگی را منحصر در مال و ثروت می دانند و همه فعالیّت خود را در انباشتن و ذخیره کردن پول متمرکز می سازند. در حالی که اسلام انسان ها را به بخشش مال در راه خدا سفارش می کند؛ چرا که مال و ثروت و آنچه در دنیاست، همه ملک خداست و در نزد آدمی به رسم امانت سپرده شده است. کسانی که دستِ باز دارند و جوانمردانه از نیازمندان دستگیری می کنند، روز به روز بر ثروتشان افزوده می شود. این افراد اگر اتفاقا روزی به سختی بیفتند، همه دل ها با آن ها و در پی یاری ایشان است. اینان با بذل مال خشنودی خدای متعال و سعادت جاوید را به دست می آورند. حضرت علی علیه السلام در این مورد سخن والا و شیوایی دارند و می فرمایند: به راستی که شما به پاداش آنچه عطا می کنید نیازمندترید از نیاز سائل به آنچه از شما گرفته است.
اگر صفت والای قناعت در وجود انسان بارور شود، میوه و نتیجه آن سربلندی و بی نیازی است، انسان با ایمان که به وجود روزی دهنده واقعی معتقد است، به آنچه برایش قسمت شده قانع و خشنود، و راضی به رضای خالق یکتاست. تجربه نشان داده است که حرص و طمع مال را افزون نمی سازد و انسان را نسبت به مال دنیا بی نیاز نمی کند، بلکه طمع باعث عطش و حرص بیشتر می گردد. حال آن که غنا و توانگری واقعی در فهمیدن و به کار بردن مفهوم واقعی قناعت است.
| قناعت توانگر کند مرد را | خبر کن حریص جهان گرد را |
حضرت علی علیه السلام می فرمایند: به راستی که شما به قناعت کردن به روزی اندک نیازمندترید تا به کسب کردن حرص در طلب روزی.
سخن همان طور که می تواند مایه راحتی جان، گفتگو و مفاهمه با دیگران التیام دردها و سربلندی انسان شود، ممکن است در صورت سهل انگاری باعث سرزنش شدن از سوی دیگران، خواری و عقوبت اخروی شود. مولای متقیان و استاد سخن در این مورد می فرمایند: به راستی که شما به گفتارتان باز خواست می شوید. بنابراین جز سخن نیک نگویید.
شایسته و عاقلانه است که انسان همواره اعمال و کردار خویش را با عقل و اندیشه محک بزند؛ زیرا در آن دنیا انسان را بر اساس میزان عمل شایسته ای که انجام داده می سنجند. که در اسلام تمام اعمال نیک و شایسته از اعمال زشت و ناپسند تمیز داده شده اند.
حضرت امام علی علیه السلام ، نمونه انسان کامل و تکسوار میدان عمل و کردار نیک، با وجودی که سرچشمه پاکی است، در مناجات های خویش از کمی اعمال شایسته و توشه راه ناله می کند. هم چنین آن حضرت، شیعیان خویش را به دقت در کردار و رفتارشان توصیه می کنند و می فرمایند: به راستی که شما جزای کارهای خود را خواهید دید. از این رو جز کار نیک انجام ندهید.
.jpg)
